We leven in een tijd van grote opgaven. De aarde warmt op en de gevolgen van de klimaatverandering worden steeds duidelijker. Hittestress, extreme weersomstandigheden, zeespiegelstijging, verzilting, beperktere beschikbaarheid van zoetwater, voedsel en energie, vervuiling en uitputting van grondstoffen. Als samenleving krijgen we er steeds vaker mee te maken, ook in het Waddengebied. Om deze opgaven het hoofd te bieden, is een integrale aanpak nodig die bijdraagt aan de balans tussen ecologie en economie. Een mooi voorbeeld is de ontwikkeling van ‘Programma Harlingen’. Binnen dit programma werken verschillende partijen samen aan een aanpak met water als sturend element voor ontwikkeling. Vanuit het IKW ondersteunen we de ontwikkeling van dit programma door actief mee te denken en te helpen bij het opstellen van een IKW-Waddenfonds subsidie.
Water as Leverage
De aanpak die voor de ontwikkeling van dit programma wordt gebruikt heet ‘water as leverage’, oftewel water als hefboom. Het gaat erom dat duurzame economische ontwikkeling van stedelijke gebieden wordt bevorderd door het samen aanpakken van de uitdagingen rondom waterbeheer. Door deze uitdagingen te benutten als kans voor projectontwikkeling ontstaat een integrale aanpak. Niels de Bruijn van de provincie Fryslân: “Bijzonder aan het programma Harlingen is dat we inzetten op een gezamenlijk ontwerpproces waarbij water, zowel zoet als zout, leidend is. Hoewel het heel logisch lijkt om dit soort ontwikkelingen gezamenlijk op te pakken is het nog niet vanzelfsprekend dat dit gebeurt.” Vaak hebben partijen de neiging om naar hun eigen opgaven te kijken en niet naar die van een ander. Met de samenwerking die men via water as leverage krijgt, wordt vanaf het begin gezocht naar manieren om opgaven samen op te pakken, rekening te houden met de actuele gevolgen van klimaatverandering en waar mogelijk te koppelen en te versterken. Hierdoor ontstaat een integrale aanpak met de juiste verbindingen en synergie.
Verschillende opgaven
In en rond Harlingen spelen verschillende opgaven. Daarbij is het belangrijk om de samenhang te bewaken en ondertussen op de concrete vraagstukken meters te maken. Titian Oterdoom van het IKW: “Het IKW wil helpen om zaken te concretiseren en te versnellen zodat er energie en dynamiek ontstaat. De insteek is dat de financiering vanuit IKW-Waddenfonds het vliegwiel mede aanjaagt, meer partijen participeren, de financiële armslag groter wordt en we meer doelen tegelijkertijd bereiken.”
De gemeente Harlingen wil onder andere aan de slag met het verbeteren van het havengebied – met nadruk op de veerbootlogistiek. Ellen Bruins Slot, programmamanager bij de gemeente Harlingen: “Jaarlijks komen er rond de 2 miljoen mensen naar Harlingen om met de boot naar Vlieland of Terschelling te gaan. Veel van deze mensen parkeren bij ons in Harlingen. Om dat in goede banen te leiden zijn degelijke parkeervoorzieningen en een goede infrastructuur van belang.” Daarnaast heeft de provincie Fryslân de taak om de Tjerk Hiddessluizen op te waarderen of op termijn te vervangen en gaat Wetterskip Fryslân, samen met Rijkswaterstaat, aan de slag met de Westerzeedijk in het kader van de waterveiligheid. De Bruijn: “Door het koppelen van onze opgaven aan de grote uitdagingen waar we als samenleving voor staan, maken we straks daadwerkelijk verschil. En dat is precies de bedoeling. Niet alleen doen wat nu moet, maar direct werken aan wat morgen gebeurt.”
Ontwikkelen met een duidelijke visie
Froukje Grijpstra van Wetterskip Fryslân: “De aanpak van Water as Leverage zorgt ervoor we onze budgetten kunnen ontschotten en we met elkaar werken aan een brede gebiedsontwikkeling met een duidelijke toekomstvisie.” Als voorbeeld stelt Grijpstra de Tjerk Hiddessluizen. Deze sluizen moeten onder andere breder worden gemaakt door de provincie om de vaarverbinding van Harlingen naar Leeuwarden geschikt te maken voor grotere schepen. Grijpstra: “Op dit moment wordt er bij de sluizen gespuid. Met het oog op klimaatverandering komt er een tijd dat spuien niet meer lukt. Aangezien wij vanuit het Wetterskip met de dijkversterking aan de slag gaan, verkennen we vanuit onze samenwerking meteen of we hier gezamenlijk een oplossing voor kunnen vinden. Zo zouden we, nu we toch met de dijk bezig gaan, meteen een gemaal kunnen plaatsen gecombineerd met een doorgang voor vismigratie tussen zoet-en-zout. Spuien is dan niet meer nodig – hier is het gemaal nu voor – en de biodiversiteit stijgt, aangezien we vissen weer de mogelijkheid bieden om heen en weer te zwemmen tussen zoet en zout. ”
Op naar een sterk programma
Op dit moment is de verkenning afgerond en wordt het zaak om het programma Harlingen verder uit te werken. Bruins Slot: “We zijn er nog niet. De afgelopen tijd hebben we de ingrediënten verzameld om een stevige basis neer te zetten. Nu moeten we verder concretiseren en uitwerken.” En daar komt de hulp van het IKW goed van pas. Grijpstra: “Het IKW helpt ons intensief met het ontwikkelen van de gezamenlijke en integrale gebiedsontwikkeling. Daarnaast zorgen ze voor de nodige verbindingen. Zo hebben ze ons in contact gebracht met de gebiedsontwikkeling Eemszijlen die vergelijkbaar aan de slag is met wat wij hier in Harlingen willen doen.”
Bekijk onderstaand filmpje:
